Normandische adel

 

Heraldiek

 

 

De Germaanse stammen van 2000 jaar geleden werden niet samengehouden door hun territorium maar door hun onderlinge verwantschap via afstamming, huwelijk of speciale rituelen. Belangrijk waren volgens Sermon () de phratries, groepen die geen directe bloedband hadden maar 'broeders' waren via gemeenschappelijke voorouders. Zij steunden elkaar, vergaderden en werkten samen en hadden gemeenschappelijke heiligdommen en vieringen. Hun gemeenschap leefde, om het wat oneerbiedig te vergelijken, zoals de bonobogroepen: Men leefde in de stam heel dicht bij elkaar. Moeilijkheden werden in de stam opgelost en iedere stam had zijn eigen cultuur die minder of meer afweek van de naburige stammen. Caesar maakte ons duidelijk (De Bello Galico V14) dat de mannen in een stam hun vrouwen gemeenschappelijk hadden en dat er geen discussie was van wie de kinderen waren. Er was een sociaal vaderschap: de kinderen van eenzelfde generatie waren allemaal broers en zussen van elkaar. De verantwoordelijke voor een kind was hij die de moeder in de stam had binnengebracht. Ook Lucius Cassius Dio beschreef dat in zijn 'Algemene Geschiedenis van het Romeinse Rijk'. Zo ontstonden broederschappen met verschillende namen: sibbe, kunne, gens ... Bij de Germanen was het hoofd van een kunnne een kuninga!

In (West-) Europa leefden broederschappen met bekende symbolen: een wolf, een beer, een leeuw, een draak, een adelaar, een everzwijn... Beowulf is daar een voorbeeld van. Zijn naam betekende bijenwolf, een  bijenjager, wat eigenlijk een symbolische naam voor een beer was.

Wellicht zijn die stammen de start van het gebruik van symbolen om een groep aan te duiden, symbolen die uitgegroeid zijn tot familiewapens en is daaruit de adel ontstaan met zijn ingewikkelde heraldiek.

 

 

 

 

 

Het Wapenboek Gelre:. Folio 80r. Het boek is geschreven tussen 1370 en 1414 door de Heraut Gelre Claes Heinenzoon.

Het bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel. (Vanuit de Hongaarse Wikipedia)

 

 

 

 

Naamgeving bij de Frankische adel

 

De Romeinen hadden een speciale manier om de namen van mensen aan te duiden: voornaam, familienaam, bijnaam, bv: Gaius Julius Caesar. De Franken hebben deze Latijnse manier van mensen benoemen niet overgenomen. De Frankische adel gebruikte alleen een voornaam maar vermeldde erbij waar de familie woonde of vandaan kwam. Bij verhuis veranderde de naam dus ook, toch in de beginperiode. De Franse adel heeft dat later overgenomen. Typische adellijke namen als 'de Paris' en 'd'Orleans' zijn een Frankische mode en geen Romeinse mode.
Het Duitse 'von' in de naam verraadt dikwijls Duitse adel. Dat is minder het geval voor de Franse 'de' en het Nederlandse 'van'. De oude Vlaamse adel droeg het deeltje 'van', tussen al de gewone 'vans', maar dat werd later in België verfranst tot 'de'. Daardoor bestaat in Nederland bv. de familie 'van Renesse' terwijl de tak in België 'de Renesse' heet. In Frankrijk is alles helemaal verfranst: Dat 'de Béthune' zonder accent startte, wil de huidige familie zelfs niet overwegen!


(Bron: http://fr.wikipedia.org/wiki/Noblesse_franque )

 

 

Enkele Normandische familiewapens met  West-Germaanse verwantschappen.

 

 

 

D'Abancourt (Abencort 1146 Abencurtis 1148 Hebencurt 1148)

Afkomstig van Abancourt bij Cambrai, Kamerrijk: Hof van Abbo (Abuncourth 1121 Abundicurtis 1139 Abencourt 1232)

Ook te vinden in de streek van Bauvais.


 

des Acres

Heeft misschien te maken met het beleg van Akko (Acre). Een moedige jonkheer of schildknaap (Jean) zou daar zijn naam van hebben. Maar een François des Acres streed al mee met Willem de Veroveraar. De Duitse adelaars komen van een bewezen dienst (het veilig begeleiden van een legereenheid naar Duitse gebieden).

T F: Acre, Blekenaker, Nantacre. In Saint-Martin-Boulogne ligt het dal van 'Denacre' (Audenacre 1400) en een Fontene d'Odenacre ( (1415, Odenaker, Oudenakker of Aldo's akker?)

Zie ook bij -akker toponiemen.


 

Adigard

Gard is onl voor geslacht, letterlijk en figuurlijk.

Adigard:Adi's geslacht of stam.

Gart, gaard is ook niet uit te sluiten.

 

of

 

 

 

Affagart Affagard

Gard is onl voor geslacht, letterlijk en figuurlijk.

Affagard: Affa's geslacht of stam.

Gart, gaard is ook niet uit te sluiten

 

 

d’Aigremont

Hetzelfde wapen als de heren van Aigremont aan de Maas bij Luik. Het was op dat kasteel bij Luik dat de legende van de vier heemkinderen startte. Het Luikse kasteel was onder andere de woonplaats van Willem van Arenberg de la Marck, 'het everzwijn van de Ardennen'.


 

 

 

Allard

Komt van de woorden adal en hard, edel en sterk



 

L’Allemand Lallemand

Zij waren afkomstig van een 'allemannendorp', één van de vele in Normandië (en de rest van Noord-Frankrijk).



 

Alliet

Een Germaanse agil- naam met een Romaans diminutief.

Agil staat voor vreselijk.


 

d’Alvimare

alf alve alvin alvinne: boze geest

alvimare:  'alvinmoeras' (moeras waar een alvin leeft) of 'alvemare' (nachtmerrie veroorzaakt door een alve) Misschien verwant met een 'witte vrouwen' verhaal. Er is in de streek van oorsprong een 'chapelle des blanques'.



 

de Bailleul

Afkomstig van Belle (Frans-Vlaanderen).


 

 

d' Estouteville

Vergelijk het wapen met de vlag van Brugge. Vanwaar die overeenkomst?

Alles wijst op een gemeenschappelijke oorsprong. 


     

 

 

De Bruce familie

 


 

Officieel komt 'de Bruce' van Brix in Normandië dat in zijn vroegste schrijfvormen 'Bruis' heette van de 9de tot de 14de eeuw.

De Fransen weten met dit woord geen raad en komen nergens tot een gemeenschappelijk standpunt over de betekenis en de oorsprong van het woord.

Alles verandert als we de geschiedenis ervoor bekijken. De oudste 'Bruce' in Normandië kwam mee naar Engeland met het leger van Willem van Normandië: Adam de Bruce. De oorsprong van zijn familie ligt in Brabant, Leuven.

 

Mogelijke betekenissen van de naam:

- Bruys Bruijs: Uit 'brus', lawaai, ge(d)ruis, gebruis. Bijnaam voor iemand met een bruisend karakter, een levendige kerel. Verwant met 'Bruisschaert'. In het Duits 'Braus'.

In 1280 leeft een Symoen Bruisch, en in 1326 een Olivero dicto Bruys de Dorrepe.

(Uit Debrabandere F, Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk, L.J.Veen / Het Taalfonds 2003)

- Elders probeert men de naam te associëren met 'Bruges-Brugge'.

 

Robrecht de Bruges (de Brucee, de Bruce, Bruis...) was een inwoner van Leuven die in 1046 meier werd van Brugge. Robrecht was zoon van Lambrecht I van Leuven, een oom van Godfried I, hertog van Brabant. Zijn wapenschild is te zien in het wapen van Brugge (zie hierboven)

 

Het wapenschild van Robert de Bruce, van 1306 tot 1329 koning van Schotland, was een blauwe leeuw op een wit veld:

                                                                                 

Dit wapenschild kwam Engeland binnen via Jocelyn van Leuven, de zoon van Godfried van Leuven, hertog van Brabant. Hij volgde zijn zuster Adeliza (12de eeuw) die trouwde met koning Henry I. Als broer van de koningin was hij zo'n goede partij dat hij kon trouwen binnen de tak van de Percy's. Hun afstammelingen, o.a. de hertogen van Northumberland, dragen die leeuw nog steeds in hun wapenschild, waarbij nog altijd wordt verwezen naar Jocelyn van Leuven. Hun titel bevat 'Lord Lovaine, baron of Leuven'. De naam van de blauwe leeuw in het wapen van de Percy's heet 'Brabant'. Met de godsdiensttroebelen in de 16de eeuw in Engeland verhuisde zelfs een tak van de Percy's opnieuw naar Aarschot in Vlaanderen.

Van de blauwe leeuw op het wapen van Brugge (zie hierboven) bestaat ook een omgekeerd wapen:

 

 

Dit familiewapen is van de aartshertog van Hessen en Rijn. De jongste zoon van Hendrik II (1207-1248) hertog van Brabant, Hendrik 1 graaf van Hessen,  bracht  het wapen mee naar Duitsland.

De blauwe leeuw verschijnt ook nu nog op het wapenschild van de hertogen van Hessen en ook in dat van een jongere tak van deze familie, de prinsen van Battenberg. Zij emigreerden naar Engeland, en namen de naam 'Mountbatten' aan.

De hertogen van Hessen, de prinsen van Battenberg en de Mountbattens zijn directe nakomelingen van de graven van Leuven en de hertogen van Brabant.

 


De relatie met 'Estouteville' is een volgende opdracht.

 

 

 

D'Hocquelus de Caudecote (Aukelus 1284)

Twee gehuchten heten Hocquélus, één in de Somme (Aigneville), de andere in de Seine-Maritime (Sauchay)

Hocquelus: hokkel-us, laag bij de grond-hus (huis)

Caudecote: koude kant, koude kust, koude kot/cot

Samen kan dat betekenen: laag huis in een koud gebied.

 


(Juiste afbeelding? Ik vond geen ander wapen dan dit)

 

 

Baudoin

bald win: moedig vriend


 

 

de Béthencourt Bettencourt (uit Bambeke)

(Bethencorth 10de Bethuncurth 1110, van de naam Betto, Berhto)

In Duitsland bestaat 'Bettenhoven'.

In ons land kon dat 'Beethoven' opleveren. In Vlaanderen bestond zeker een Bethove of Bethoven als plaatsnaam.

Ludwig van Beethovens familie kwam uit het Mechelse.

 

 

 

du Bosc-Regnoult

Bos-ragin-old: Bos van oude (edele) raadgever.

 


 

 

 

de Brébisson (Brabander: Brabançon ?)

Meer dan 200 families dragen dit wapen (Vinzelles↓).

 


 


de Courcy

Ontstaan uit het huwelijk van Baudry de Teutoon, heer van Bacqueville (10de) en d'Alix de Clere. Robert van Courcy wordt beschouwd als de eerste vertegenwoordiger van het huis.

 



 

 de Hangest

Uit Picardië afkomstig.

Kan dit te maken hebben met hengst (*changist, hengist)?

Ik denk hier aan de verhalen van Beowulf.

 


 

 

de Launay de Launoit Laisné Lainé Lesne de Molaing Lasne Lanai Lannay Launoy Lannoy

Vanuit Vlaanderen naar Normandië gekomen.

De stichter van het huis was Jehan de Launay, een rebel aan het hof van Vlaanderen die in 1381 vluchtte naar het land van Bray in Normandie.

 


 

 

 

de Pardieu

Uit Ekelsbeke, Frans-Vlaanderen.

Misschien zit hier een letterlijke vertaling verborgen van de wapenkreet van Rollo: Bi Got! Par Dieu!(1) Willem Bilderdijk in zijn Geschiedenis des vaderlands. (Deel 6 p. 204-205) dacht ook al in die richting:
Citaat: ...In dit leger komt als Overste van de Artillerie een Edelman Valentyn van Pardieu voor, welke naam naderhand verduischt, in een Friesche familie overgegaan is (1)...(1) Bigot [Bi-Got.]...

 

 

 

de Pellevé

Uit één van de krijgsheren van Chlodwig.

Kan het van 'pelle' en 'wit' komen? Iemand met een witte huid.

In West-Vlaanderen is iemand met een 'witte pelle' iemand met een blanke huid.

Het hoofd in het wapen bevestigt de aanname.

 


 

 

Ruault

Van hrodwald: groot (succesvol) gekozen leider.

Hoort bij de oude adel van Normandië.

 


 

 

de Villequier

N: wilg en keer: bij de wilg waar je moet keren (toponiem: Kortekeer)

N: villa en keer: tot bij de hoeve waar je moet keren (verwant met Keerbergen?)

Zie bij de naam van de gemeente.

 


 

 

 

de Warenghien


Kunnen Normandië en Vlaanderen elkaar nog meer overlappen?

De familie omschrijft haar oorsprong als Dano-Germaans. Hun wapenkreet luidt 'Vis Unita Fortior' (Eendracht maakt macht, het devies op het wapen van België).

Spellingsvarianten binnen de familie: (de)Warenghien, (de) Warengheim, Waranguin, Waringhien, Warenghem, Waringhem...

Het moet te maken hebben met de gemeente 'Waregem'. De familie legt alvast de link nog niet.

De familiegeschiedenis start met hun oudste vertegenwoordiger: Olevier (van) Waringhem, Olivier (de) Warenghien, in Vlaanderen gekomen via Friesland in 1045. Met die Normandische wortels kwam de familie dus vermoedelijk vanuit Friesland naar het noorden! Dit strookt met wat ik in mijn boek over Friesland schrijf.

(Zie: http://warenghien.centerblog.net/4791179-L-ancetre-de-tous-les-Warenghien-)

 

 

 

Om te eindigen nog een wapenschild van een familie uit Bretagne:

Adam de Toureault


Wat kan dat 'Toureault' betekenen?

Het zou niet verbazingwekkend zijn als dat weer met 'Torhout, Torold...' te maken heeft.

 

 

 

De wapenschilden komen allemaal uit Wikipedia.

Er is duidelijk nog een hele studie nodig om de families, hun wapenschilden en hun geschiedenissen te vergelijken en van commentaar te voorzien.